ΚΑΖΑΚΣΤΑΝ - Η ζωή μετά την ΜΠΟΡΑ(Τ)

Κόντρα στην πολυδιαφημισμένη άποψη του κινηματογραφικού Μπόρατ Σαντίγιεφ για το Καζακστάν, το περιοδικό τάσεων Wallpaper αφιερώνει το τεύχος Απριλίου στα αρχιτεκτονικά «διαμάντια» που ξεφυτρώνουν στις αχανείς εκτάσεις της στέπας

ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΟ ΚΥΡΙΑΖΗ
ΦΩΤΟ.: AΡΧΕΙΟ ΕΘΝΟΥΣ
Ενας Βρετανός κωμικός αποφασίζει να κάνει πλάκα στους Αμερικανούς διακωμωδώντας με βάρβαρο τρόπο το φολκλόρ και τους πολίτες μιας πρώην σοβιετικής δημοκρατίας. Ανεβαίνοντας, ωστόσο, στο ιππήλατο αυτοκίνητο -τεχνολογικό επίτευγμα της πολύπαθης ώρας- φαίνεται πως παρέλειψε να περιηγηθεί στα σύγχρονα μνημεία της πρωτεύουσας Αστάνα. Κόντρα στην πολυδιαφημισμένη άποψη του κινηματογραφικού Μπόρατ Σαντίγιεφ για το Καζακστάν, το περιοδικό τάσεων Wallpaper αφιερώνει το τεύχος Απριλίου στα αρχιτεκτονικά «διαμάντια» που ξεφυτρώνουν στις αχανείς εκτάσεις της στέπας.
Είναι η ένατη χώρα σε έκταση παγκοσμίως, όμως, αν υπήρχε λίστα με τους πιο δελεαστικούς τουριστικούς προορισμούς θα έπρεπε να ξεφυλλίσει κανείς πολλές σελίδες για να τη βρει. Επιπλέον, ένα φιλμ με περισσότερα από $300.000.000 σε εισπράξεις ανά τον κόσμο παρουσίασε τους πολίτες της σαν τριτοκοσμικούς σεξιστές, ορκισμένους εχθρούς των Ουζμπέκων, με ανησυχίες αποκλειστικά γύρω από το πορνό και τα νέα γκάτζετ. Μπορεί ο Μπόρατ -διάσημος δημοσιογράφος από το Καζακστάν κατά το σενάριο της ομότιτλης ταινίας- να υπέστη σφοδρή κριτική λόγω του άκομψου, σχεδόν χυδαίου, χιούμορ του, όμως η χώρα της ευρασιατικής στέπας είχε ήδη πληγεί ανεπανόρθωτα. Τι και αν διατυπώθηκε με σχετική σαφήνεια από κριτικούς και αρθρογράφους μεγάλων ΜΜΕ ότι το Καζακστάν, απέχει σημαντικά απ όσα παρουσιάζονται στο σατιρικό φιλμ; Η ζημιά είχε ήδη γίνει προκαλώντας δυσφορία στην κυβέρνηση των Καζάκων.

Ο ηγέτης της χώρας Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ επισκέφτηκε τον Λευκό Οίκο τον περασμένο Σεπτέμβριο ζητώντας βοήθεια από τον πρόεδρο Μπους, ώστε να αποκατασταθεί η φήμη της πατρίδας του. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών του Καζακστάν, Γερζάν Ασικμπάγιεφ, πήρε σβάρνα τα διεθνή δίκτυα διαμηνύοντας στον Σάσα Μπάρον Κοέν (εμπνευστή και πρωταγωνιστή της επίμαχης ταινίας) ότι βρίσκεται απέναντι σε ένα ολόκληρο έθνος το οποίο θα κινηθεί δικαστικά για να επιτύχει την τιμωρία του διαβολέα του. Ο Βρετανός κωμικός, εξοικειωμένος με τη «βροχή» αγωγών που κατατέθηκαν εναντίον του από αδαείς οι οποίοι είχαν πρωταγωνιστήσει άθελά τους στο φιλμ, απάντησε ως Μπόρατ: «Θέλω να δηλώσω ότι δεν έχω καμία σχέση με τον κ. Κοέν και υποστηρίζω απόλυτα την απόφαση της κυβέρνησής μας να μηνύσει αυτόν τον Εβραίο!
Είναι αλήθεια ότι από το 2003 είμαστε το ίδιο πολιτισμένοι με οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο. Οι γυναίκες μπορούν πλέον να μετακινούνται με λεωφορείο, μπαίνοντας μάλιστα μέσα (!), οι ομοφυλόφιλοι δεν χρειάζεται να φορούν μπλε διακριτικά καπέλα και οι γονείς δεν αφήνουν τα παιδιά τους να κάνουν σεξ αν δεν έχουν κλείσει τα οκτώ!».

Η αδιαλλαξία του πρωταγωνιστή να ζητήσει έστω και μια συγνώμη και η επιμονή του να παραμένει προσκολλημένος σε μια επικοινωνιακή τακτική με μοναδικό στόχο την προώθηση της ταινίας, έκαναν τον Τύπο να δει με συμπάθεια τη διαμαρτυρία του Καζακστάν. Πολλοί έγραψαν για τη «διαρκώς αναπτυσσόμενη χώρα-σταυροδρόμι Ευρώπης και Ασίας» ή για τις αχανείς εκτάσεις που «ένωσαν τους μύθους του Μεγάλου Αλεξάνδρου και του Τζένγκις Χαν», ενώ μια ταινία κόστους $40 εκατ. ετοιμάζεται να γυριστεί προς αποκατάσταση της καζακικής φήμης. Μέσα σε όλα αυτά, το διεθνούς κυκλοφορίας περιοδικό Wallpaper*, γνωστό για την επιρροή του στις παγκόσμιες τάσεις της αρχιτεκτονικής και του ντιζάιν, κυκλοφόρησε τον Απρίλιο φιλοξενώντας την πρωτεύουσα Αστάνα στο εξώφυλλο. Μήπως τελικά, όντως είχαμε παρεξηγήσει το Καζακστάν;>
Πρωτεύουσα και... προεδρεύουσα

Η Αστάνα («πρωτεύουσα» στα καζάκικα) ανακηρύχθηκε σε διαχειριστικό επίκεντρο του Καζακστάν το 1997 από τον μόνιμο πρόεδρό του -μετά την κατάρρευση της πρώην Σοβιετικής Ενωσης - Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ. Μέχρι τότε, η διοίκηση της χώρας ασκείτο από την Αλμάτι, κοντά στη γενέτειρα του προέδρου στα νοτιοανατολικά σύνορα με το Κιργιστάν και την Κίνα. Η δε νέα πρωτεύουσα έχει ιστορικό στις αλλαγές. Βαπτίστηκε Αστάνα ταυτόχρονα με τη στέψη της ως πρώτης πόλης - νωρίτερα ωστόσο ονομαζόταν Ακμόλα και επί ΕΣΣΔ Τσελίνογκραντ. Οι κακεντρεχείς (;) λένε ότι οι συνεχείς μετονομασίες, καθώς και η μεταφορά των κυβερνητικών υπηρεσιών στην Αστάνα έχουν δημιουργήσει σύγχυση στον πληθυσμό που κατοικεί μακριά από τα αστικά κέντρα, με αποτέλεσμα πολλοί να μη γνωρίζουν ποια είναι η πρωτεύουσα της χώρας! Σήμερα, πάντως, ύστερα από δέκα χρόνια διαρκούς ανοικοδόμησης φαίνεται ότι έφτασε η ώρα για να μάθει όλος ο κόσμος τη «μητρόπολη» του Καζακστάν με τα νέα, μοντέρνα αρχιτεκτονήματα να ξεπροβάλλουν περήφανα ανάμεσα στα δεκάδες κτίρια σοβιετικού τύπου που παραπέμπουν στη σταλινική Μόσχα.
Το γιατί ο πρόεδρος αποφάσισε να μετακομίσει από την Αλμάτι στην Αστάνα παραμένει αδιευκρίνιστο. Η παλιά πρωτεύουσα ήταν πιο λογικό να φιλοξενεί τις κυβερνητικές υπηρεσίες, αφού μέχρι και σήμερα είναι η μεγαλύτερη πόλη της χώρας (με περισσότερους από 1.000.000 κατοίκους), διαθέτει ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική με ποικίλες επιρροές, βρίσκεται σε στρατηγικότερο σημείο και έχει πιο ήπιο κλίμα. Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι αναλυτές, ο πρόεδρος Ναζαρμπάγιεφ φαίνεται πως ήθελε να σημειολογήσει με κάθε τρόπο ότι νιώθει πιο κοντά στη Δύση παρά στην Ανατολή.
Μαζί με την πρωτεύουσα μετακίνησε και τη... διπλωματία της χώρας προς τις ΗΠΑ «φλερτάροντας» με το αμερικανικό κεφάλαιο. Στη δε Αστάνα αποφάσισε να προσδώσει το στίγμα του δίνοντας εντολή για την οικοδόμηση εντυπωσιακών κατασκευών ή την ανακαίνιση των παλαιών κτιρίων. Δεν διστάζει μάλιστα να αυτοαποκαλείται «Αρχιτέκτονας της Αστάνα» ή «Μπαμπάκας», όντας υπερήφανος για το δημιούργημά του. Γενικότερα, η συμπεριφορά του θυμίζει καθεστωτικό ηγέτη, χαρακτηρισμό που του αποδίδουν πολλοί εξαιτίας του εντυπωσιακού 91% με το οποίο επανεξελέγη το 2005.
Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη διατηρεί τις επιφυλάξεις του σχετικά με τις εκλογικές διαδικασίες που ακολουθήθηκαν, αντίθετα με το κινεζικό πρακτορείο Xinhua, που μετέδωσε ότι παρατηρητές του σε 25 εκλογικά τμήματα διαβεβαίωσαν πως όλα έγιναν με διαφάνεια. Πρόσφατα δημοσιογράφος που ισχυρίστηκε ότι έχει στοιχεία για κατάθεση $1 δισ. σε ελβετικό λογαριασμό του προέδρου, βρέθηκε με συνοπτικές διαδικασίες να κατηγορείται για βιασμό. Ταυτόχρονα δύο πολιτικοί αντίπαλοι του Ναζαρμπάγιεφ δολοφονήθηκαν. Ωστόσο, ό,τι κι αν γίνεται στο πολιτικό ημίφως δεν σκιάζει την ανάδυση της πρωτεύουσας Αστάνα στον «αφρό» με τις πιο ενδιαφέρουσες πόλεις στον κόσμο.
Το μέγεθος μετράειΜε το απόθεμα της χώρας σε πετρέλαιο να υπολογίζεται μεταξύ εννέα και 17,6 εκατ. βαρελιών και τους Αμερικανούς αναλυτές να σημειώνουν ότι το 2010 το Καζακστάν θα συγκαταλέγεται στις πέντε μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγές χώρες, είναι προφανές ότι ο πρόεδρος Ναζαρμπάγιεφ δεν... ξέρει τι έχει! Γι αυτό και ξοδεύει αφειδώς με στόχο την αισθητική αναβάθμιση της Αστάνα, δίχως να δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Δημιούργημά του είναι το Δέντρο της ζωής (Tree of life), ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτόνημα στο κέντρο της πόλης το οποίο ολοκληρώθηκε το 2002. Πρόκειται για μια σύνθετη κατασκευή βασισμένη σε έναν παλιό καζακικό μύθο σχετικό με τη συνέχεια της ύπαρξης. Σύμφωνα με αυτόν, το Σαμρούκ (πτηνό που ευδοκιμεί στην περιοχή) γέννησε ένα χρυσό αβγό πάνω σε λευκό δέντρο.
Το φίδι έφαγε το αβγό, όμως την επόμενη χρονιά το πτηνό επέστρεψε γεννώντας ξανά στο ίδιο σημείο με την ιστορία έκτοτε να επαναλαμβάνεται. Μορφοποιώντας την παράδοση, οι κατασκευαστές του πανύψηλου πύργου στήριξαν πάνω σε λευκές ατσάλινες βέργες μια τεράστια μπάλα από επίχρυσο καθρέφτη. Στο εσωτερικό της μπορεί κανείς -εκτός από τη θέα στην πόλη- να «απολαύσει» και την παλάμη του «Μπαμπάκα» αποτυπωμένη σε χρυσή πλάκα - σύμβολο αφοσίωσης στο αστικό όραμα. Από την πλευρά τους, πολλοί ντόπιοι βλέπουν σχετικά απλοϊκά το σύγχρονο μνημείο αποκαλώντας το «Μεγάλο Chupa Chups» επειδή τους θυμίζει το δημοφιλές γλειφιτζούρι! Μάλλον από κάτι τέτοια αντλεί έμπνευση ο Κοέν-Μπόρατ.
Σε άλλο σημείο της Αστάνα βρίσκεται το Παλάτι Ειρήνης και Συμφωνίας, μια ισοσκελής πυραμίδα με μοντέρνα όψη που λειτουργεί ως θρησκευτικό συνεδριακό κέντρο. Η ιδέα για την κατασκευή της προέκυψε το 2003 όταν ο πρόεδρος Ναζαρμπάγιεφ κατάφερε να οργανώσει με επιτυχία το πρώτο Συνέδριο Παγκόσμιων και Παραδοσιακών Θρησκειών στο International Hotel με τη συμμετοχή 18 εκπροσώπων απ όλο τον κόσμο. Κατά τις εργασίες της διήμερης συνάντησης οι συμμετέχοντες υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας, σεβασμού και κατανόησης μεταξύ των θρησκειών, ενώ συμφώνησαν το Συνέδριο να επαναλαμβάνεται κάθε τρία χρόνια στην ίδια πόλη. Ο Ναζαρμπάγιεφ θεώρησε πως η προοπτική μιας τέτοιας παγκοσμιοποιημένης δραστηριότητας ήταν λαμπρή, αφού θα προσέδιδε στην πρωτεύουσα της χώρας φήμη.
Γι' αυτό αποφάσισε να χτίσει ένα κτίριο αντάξιο της μεγαλοφυούς ιδέας. Κάπως έτσι, το καλοκαίρι του 2004, ο τιμημένος με βραβείο Pritzker Βρετανός αρχιτέκτονας Σερ Νόρμαν Φόστερ δέχτηκε τηλεφώνημα από στέλεχος της τουρκικής κατασκευαστικής Sembol Construction η οποία είχε αναλάβει «πακέτο» μέρος των έργων που γίνονταν ή θα γίνουν στο Καζακστάν. Οι υπεύθυνοι της εταιρείας αναζητούσαν μια σπουδαία «υπογραφή» στην ταμπέλα του εργοταξίου, όμως η προσπάθεια να πείσουν τον συνομιλητή τους ενδεχομένως να έβρισκε εμπόδια: αφενός, ποιος σοβαρός αρχιτέκτονας θα δεχόταν να υλοποιήσει τα σχέδια ενός άσχετου με το αντικείμενο ηγέτη, ο οποίος είχε ήδη καταλήξει στο κτίριο-πυραμίδα; Και -εξίσου σημαντικό- ποιος θα αναλάμβανε δέσμευση να παραδώσει ένα τέτοιο έργο σε μόλις δύο χρόνια, χωρίς καν να έχουν γίνει μελέτες; Ο Φόστερ!
Η πρόκληση να «σφραγίσει» με το όνομά του ένα μνημείο σε μια τόσο απομακρυσμένη και συνάμα ιδιαίτερη περιοχή του πλανήτη ήταν αρκετά πειστική. Το πρώτο σχέδιο αφορούσε μια πυραμίδα στο μέγεθος εκείνης του Χέοπα, όμως ακόμα και ο χουβαρντάς Ναζαρμπάγιεφ θεώρησε ότι ο προϋπολογισμός της ήταν ανέφικτο να εκτελεστεί. Το έργο που παραδόθηκε τελικά τον Σεπτέμβριο του 2006, κατασκευάστηκε μεν σε κλίμακα 1:4 του αρχικού, διαθέτει ωστόσο σάλα όπερας για 1.500 καθήμενους και άλλους βοηθητικούς χώρους. Στη φάση της ολοκλήρωσής του συμμετείχε και ο... στρατός, αφού έπρεπε να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα που ήθελε το θρησκευτικό συνέδριο (ήταν προγραμματισμένο για την ίδια χρονιά) να φιλοξενείται στο νέο του «σπίτι». Και οι φιλοδοξίες του Ναζαρμπάγιεφ δεν σταματούν εδώ.
Γύρω από το Προεδρικό Πάρκο, στο κέντρο του οποίου βρίσκεται το Παλάτι Ειρήνης και Συμφωνίας, σκοπεύει να ορθώσει κτίρια σύνθετης αρχιτεκτονικής που θα μετατρέψουν την Αστάνα στο «Ντουμπάι της στέπας», όπως δηλώνει με δόση αυταρέσκειας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του, η πρωτεύουσα του Καζακστάν θα έχει πάρει την επιθυμητή μορφή γύρω στο 2030. Με τις παρούσες πολιτικές συνθήκες είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα κυβερνά μέχρι τότε. Αρκεί να ζει, αφού ήδη έχει «πατήσει» τα 67...
Εντιμότατοι φίλοιΤο κακό για τη διεθνή διαπόμπευση του Καζακστάν είχε ξεκινήσει από το 2005 όταν ο Μπόρατ κλήθηκε να παρου-σιάσει τα ευρωπαϊκά βραβεία MTV που φιλοξενήθηκαν στη Λισαβόνα. Γνωρίζοντας ότι ο Βρετανός κωμικός ετοίμαζε ήδη ταινία με εξασφαλισμένη διανομή, η κυβέρνηση της Αστάνα εμφανίστηκε θορυβημένη, όμως τίποτα δεν μπορούσε να αποτρέψει τη... μοιραία προβολή. Τον Σεπτέμβριο του 2006 -έστω και αν επισήμως ο Λευκός Οίκος δεν το επιβεβαιώνει- ο Ναζαρμπάγιεφ έθεσε το ζήτημα στον Μπους ζητώντας στήριξη.
Υπό άλλες συνθήκες ο Αμερικανός πρόεδρος δεν θα έδινε δεκάρα, όμως το Καζακστάν ίσως αποτελέσει στο μέλλον πολύτιμο σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιοχή. Κάπως έτσι, ο Μπους φέρεται να υποσχέθηκε στον Ναζαρμπάγιεφ τη διενέργεια λόμπινγκ υπέρ Καζάκων και ο Μπόρατ έγινε αφορμή για να μπει η χώρα με... φόρα στον παγκόσμιο χάρτη.


ΠΗΓΗ   http://www.ethnos.gr

dy/>